Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Szamotułach

1939-1945 r.

Wraz z wybuchem II Wojny Św. we wrześniu 1939 r. szkoła została zamknięta. Niemcy zniszczyli zgromadzone w niej polskie książki, dokumenty, znaki narodowe (flagę, godła). Zabezpieczone przez woźnego szkolnego pana S. Srokę w jego prywatnym mieszkaniu polskie książki zabrane ze szkoły na przechowanie zniszczono. Cudem ocalała schowana przez żonę woźnego kronika szkolna ukrywana z narażeniem życia w szafie na bieliznę.

 

W budynku szkoły początkowo mieścił się niemiecki Arbeitsamt (Urząd Pracy), później szkoła niemiecka, a pod koniec wojny niemiecki zakaźny szpital dziecięcy. Na strychu szkoły zorganizowano pokoiki dla pielęgniarek i higienistek, lekarza umieszczono w mieszkaniu woźnego.

Wielu nauczycieli wywieziono do GG, gdzie angażowali się w tajne nauczanie. Nauczyciele, którzy uniknęli wywózki prowadzili tajne nauczanie na terenie Szamotuł np. Eleonora Jasiewicz, Bronisława Jasiewicz, Wiktoria Babczyńska. Nauczyciel Józef Scholl był dwukrotnie w czasie wojny aresztowany za działalność polityczną i osadzony w więzieniu szamotulskim oraz w poznańskim forcie VII. W obozie koncentracyjnym Gross Rosen zginął nauczyciel, artysta grafik Stanisław Zgaiński (w maju 1961 r. wmurowano w naszej szkole tablicę pamiątkową).

1945 r.

W tym roku, kilka miesięcy przed zakończeniem wojny 27 stycznia (wojna zakończyła się 8 maja) nastąpiło wyzwolenie Szamotuł spod okupacji niemieckiej. Na terenie miasta i powiatu zaczęła się organizować władza. Wyzwalająca ziemie polskie radziecka armia pozostawiała swoich przedstawicieli, którzy nadzorowali tworzenie się nowej władzy w Polsce. W nowych władzach znaleźli się też nauczyciele: Józef Scholl jako starosta powiatowy, Henryk Przybylski, Gerard Karczmarek.

11 lutego 1945 r. nowe władze powierzyły zorganizowanie po okupacyjnej przerwie w budynku naszej szkoły Publicznej Szkoły Powszechnej Wojciechowi Piątkowi kierownikowi szkoły w Małym Gaju. Wielu ludzi chętnie przywracało budynek do stanu normalnego szukając ławek, szaf i innych niezbędnych sprzętów. Niektóre z nich przyniesiono ze stojącego obok szkoły baraku będącego siedzibą niemieckiego Arbeitsamtu. Łącznie umeblowano 8 izb lekcyjnych. Prowadzono również zapisy dzieci z roczników 1931-1937, których zarejestrowano 623.

Dzieci posegregowano rocznikami i umiejętnościami. Uczestnicy tajnego nauczania zdawali egzaminy do klas odpowiadających wiekowi, pozostałe kwalifikowano do klasy pierwszej.

19 lutego rozpoczęto naukę, utworzono:

• osiem klas I
• cztery klasy II
• dwie klasy III
• jedną klasę IV

Rada Pedagogiczna składała się z następujących nauczycieli:

Kwiecień 1945 r. - zorganizowano egzamin dla młodzieży starszej celem ukończenia kl. VII i zorganizowania szkoły wieczorowej dla dorosłych (w szkole przeprowadzano podobne egzaminy dla dorosłych).

Maj 1945 r. - szkoła otrzymała 1336 zł. na cele szkolne za przeprowadzone na jej terenie kursy przez Izbę Rzemieślniczą.

Czerwiec 1945 r. - wykwalifikowani pracownicy oświaty przeprowadzili kurs dla tzw. "sił pomocniczych", gdyż wielu nauczycieli w czasie wojny zginęło. W szkole utworzono również Koło Rodzicielskie, które w grudniu zorganizowało dożywianie 245 dzieci, oraz gwiazdkę. W kolejnych latach rodzice ufundowali pomoce naukowe, wagę lekarską, aparat filmowy, nastrojenie i naprawę pianina, książki do biblioteki, oraz dla tzw. "przodowników nauki".

Wiosną 1946 r. w szkole uczy się 738 dzieci w:

• trzech kl.I
• czterech kl.II
• czterech kl.III
• dwóch kl.IV
• po jednej kl. V i VI

Pracę rozpoczęli nowi nauczycieli:
Bolesław Szczerkowski, Zenobia Hornicka, Łucja Bałaniak, Czesław Messlin, Jan Pawłowski.

W styczniu tego roku wystawiono 3 razy popołudniowe przedstawienia "Jasełka polskie", rok później przedstawienie zatytułowano "Wielka Nowina" (takie jasełka można było wystawiać w polskiej szkole tylko w pierwszych latach po wojnie, a powróciły do szkoły dopiero po 1990 r. w III Rzeczpospolitej).

W tym samym roku obchodzono jeszcze uroczyście święto 3 Maja i już święto 1 Maja (w późniejszych latach wykreślono rocznicę Konstytucji, a nakazano obchodzić święto robotnicze).

W 1946 r. pierwszy raz uczczono rocznicę zakończenia wojny: pogadanki, akademie z udziałem władz, żołnierzy.

Rok szkolny 1946/1947

zapoczątkował trwające do 1957 r. trudności szkoły. Ze względu na dużą ilość dzieci utworzono trzecią szkołę podstawową i ulokowano ją na pierwszym piętrze naszej szkoły. Publiczna Szkoła nr 1 liczyła 488 dzieci (zajmowała I piętro).

Publiczna Szkoła nr 3 liczyła 432 dzieci (zajmowała II piętro)

Dyrektorem został Emil Krutki. Od do grona nauczycieli dołączyli Maria Messlinowa, Fr. Urbaniakówna, ks.Wojciecz Anosz.

Rok szkolny 1947/48

W związku z reformą uruchomiono kl. VIII, w szkole uczyło się 560 dzieci.

kl. Ia - 40,	kl. IIIa - 45,	kl. Va - 45,	kl. VII - 43,
kl. Ib - 39,	kl. IIIb - 44,	kl. Vb - 49,
kl. IIa - 43,	kl. IVa - 46,	kl. VI - 49,	kl. VIII - 33
kl. IIb - 42,	kl. IVb - 42,

W latach 1956-1970 szkoła miała Zakład Opiekuńczy, którym była najpierw Fabryka Mebli, później Wlkp. Zakłady Przemysłu Tłuszczowego (Olejarnia).

Warto się przyjrzeć absolwentom 1952 r.

130 absolwentów:
23 wybrało LO 
7 wybrało LZ 
30 wybrało Technikum 
17 wybrało szkołę zawodową
53 bez żadnej szkoły (pomagali w domu, gospodarstwie)

dla porównania 1970 r.

141 absolwentów: 
33 wybrało LO
31 wybrało technikum
77 szkołę zawodową

Biblioteka

Przedwojenne zbiory spalili Niemcy, nową uruchomiono w 1946 r., posiadała 440 książek znajdujących się w szafach poszczególnych sal lekcyjnych. W 1957 r. szkoła otrzymała etat bibliotekarki została nią p. Maria Jandy. Wygospodarowano salę wypożyczeń oraz "kącik czytelniczy". Książki pochodziły z różnych źródeł: dary osób prywatnych, Komitetu Rodzicielskiego, przydziały Ministerstwa Oświaty (2810 książek 1957 r.).

Biblioteka była dumna z tzw. aktywu bibliotecznego (kl. V-VIII), oraz cieszyła się z prenumeraty: "Płomyczka", "Płomyka" i "Świerszczyka".

Biblioteka corocznie w maju uczestniczyła w ogólnopolskich Dniach Oświaty Książki i Prasy pod różnymi hasłami: likwidacja analfabetyzmu (1948 r.), upowszechnienia książki, zwiększenie czytelnictwa.

Początkowo średnio na ucznia przypadało 10, a w 1969 r. 36 książek. W 1967 r. na stanie biblioteki było 1120 książek.

Ciekawostki z historii szkoły do 1970 r.

1. Językiem obcym był język rosyjski.

2. W szkole istniało Towarzystwo Przyjaźni Polsko- Radzieckiej (od roku 1970 opiekunką była p. Krystyna Otulakowska), uczniowie od kl. V korespondowali z uczniami z Moskwy i wielu rosyjskich miast azjatyckich, prenumerowano rosyjskie dziecięce czasopismo (Murziłka).

3. Wyjątkowo uroczyście obchodzono 100 rocznicę ur. Lenina (opowie wam o nim wychowawca, a w przyszłości lekcja historii)

• filmy o Leninie
• Konkurs Leninowski: albumy, mapki, tematy ustne:
  -życie Lenina
  -Lenin w Polsce
  -Lenin a młodzież

Odbywały się apele, na których recytowano wiersze, pisano referaty w bibliotece. Organizowano Dni Leninowskie (obchody były tak uroczyste jak dzisiejsze obchody świąt narodowych).

4. Obchody Dnia Dziecka:

• podniesienie flagi na boisku
• wycieczka wszystkich szkół do Gałowa z poczęstunkiem
• powrót z lampionami oraz orkiestrą (1954 r.)

5. ZHP - naczelna organizacja szkolna

• apele poranne
• prace społeczne
• imprezy państwowe i szkolne

W 1956 r. otrzymali od Komitetu Rodzicielskiego sztandar. W roku 1965/1966 drużyna liczyła 130 osób, opiekunem był Andrzej Jarysz, objeżdżali powiat ze sztuką "Trzewiczki szczęścia" zbierając na sprzęt obozowy, 2500 zł przekazali na Dom Młodzieży w Szamotułach. Organizowali obozy letnie: Kotlina Kłodzka, Wisła-Zakopane-Szczawnica, Kaszuby-Trójmiasto.

6. Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne (opiekun p. Józef Przewoźny) organizowało ogólnoszkolne wycieczki: Międzyrzecz; Warszawa; Szczecin; Szlak Piastowski; Zagłębie konińskie, oraz obozy rowerowe np. Szczecin-Kołobrzeg.

7. W szkole była tradycja muzykowania i śpiewania:

• zespół muzyczny: 12 skrzypiec i akordeon prowadzony przez p. Bolesława Szczerkowskiego,
• chór szkolny z licznymi sukcesami p. Alojzego Ziółka
• zespół śpiewaczy p. Bożeny Kujawskiej
• w latach 50-tych działał Zespół Pieśni i Tańca "Szamotulskie Dzieci".

8. Pierwszą pracownię do zajęć praktyczno-technicznych uruchomił p. Romuald Kiona (2 tokarki, piła tarczowa, wiertarki elektryczne, 2 szlifierki, 5 stołów roboczych) pracownię dziewcząt organizowały panie Danuta Ciesielska i Urszula Mioduszewska.

9. W roku szkolnym 1969/1970 powstały liczne gabinety: klas I, fizyko-chemiczny, biologiczny (istnienie takich gabinetów było powodem do dumy) w 1970 r. w szkole uczyło 33 nauczycieli, kierownik - p. Walerien Granops.